Llivia – Hiszpania

Eksklawa Llivia to niewielkie terytorium Hiszpanii całkowicie otoczone przez Francję. Leży w regionie zwanym Górną Cerdanią. Ma powierzchnię 12,84 km² i około 1700 mieszkańców. Są trzy miejscowości: Llivia – 1188 mieszkańców, Gorgula – 38 mieszkańców oraz Cereja – 26 mieszkańców. Administracyjnie przynależy do comarki Cerdanya w prowincji Girona w Katalonii. Już w czasach rzymskich Llivia była ważnym ośrodkiem w regionie. W średniowieczu pełniła funkcje polityczne i wojskowe jako stolica hrabstwa Cerdanya, co oznaczało obecność wielu hrabiów i ich administracji. Zamek Castell de Llívia kontrolował okolicę. Te czynniki doprowadziły do nadania jej w 1528 roku praw miejskich przez króla Hiszpanii, co okazało się kluczowe w późniejszym czasie, a mianowicie w 1659 roku, po Traktacie Pirenejskim, na mocy którego Hiszpania miała oddać Francji 33 wioski, co było warunkiem zakończenia wojny trzydziestoletniej. Llivia nie została oddana z powodów czysto prawnych wynikających z traktatów, ponieważ w tym czasie była już miastem. Hiszpańscy negocjatorzy wykorzystali ten fakt, argumentując, że traktat mówi o wioskach, a Llivia, jako miasto, nie podlega przekazaniu. Francja początkowo protestowała, ale ostatecznie uznała ten argument. W latach 1660–1720 Llivia była jednak źródłem ciągłych napięć, ponieważ nie istniała jeszcze wyraźna granica, a Francja próbowała rozszerzać kontrolę nad enklawą. Dopiero Traktat z Bayonne w 1866 roku doprecyzował przebieg granicy, a w 1868 roku komisje obu państw ustawiły 45 kamieni granicznych wokół enklawy. Podczas hiszpańskiej wojny domowej w latach 1936–1939 enklawa stała się punktem przerzutowym dla uchodźców i bojowników, a w latach 1939–1945, czyli podczas II wojny światowej, odgrywała rolę przemytniczą i była miejscem oporu wobec okupacji nazistowskiej. Jeszcze po Traktacie Pirenejskim ustalono koncepcję tzw. drogi neutralnej, czyli eksterytorialnej trasy łączącej Llivię z resztą Hiszpanii. Droga ta jest bardzo krótka, ma około 1,8 km długości. Na początku lat 60. XX wieku rząd francuski wybudował dwie drogi przecinające trasę łączącą Llívię i Puigcerdę. Przed skrzyżowaniami ustawiono wówczas znaki „STOP”, wymuszające zatrzymanie się pojazdów poruszających się drogą N-154. Rozpoczęła się tzw. „wojna o znaki STOP”. Mieszkańcy Llívii protestowali przeciwko nim, argumentując, że naruszają historyczne prawo swobodnego przejazdu wynikające z traktatów. Wiele znaków było demontowanych przez mieszkańców w nocy. Ostatecznie Hiszpania sfinansowała budowę wiaduktu, który zmniejszył problemy związane z tym skrzyżowaniem. Do wejścia w życie układu z Schengen w 1995 roku drogą N-154 nie mogły poruszać się pojazdy niemające hiszpańskiej rejestracji. Innym miejscem spornym był punkt przecięcia drogi D30 – tam w 2001 roku zbudowano rondo, aby uregulować ruch. Obecnie nie ma żadnych problemów z poruszaniem się tą trasą, czego doświadczyłem osobiście, jadąc przez tę eksklawę.